1. หัวใจของทุนนิยม และคอมมิวนิสต์มุมกลับ
ผมไม่เคยเชื่อว่า ทุนนิยมจะมีหัวใจ
ทุนนิยมที่มีหัวใจ เช่นว่า การรวมทุนเพื่อช่วยเหลือสังคม การมีรัฐสวัสดิการ หรือแม้กระทั่งนโยบายประชานิยม คือการโยนเศษเงินเพื่อประวิงเวลาก่อนที่การลุกฮือขึ้นปฏิวัติของชนชั้นกรรมาชีพจะเกิดขึ้นตามคำทำนายของคาร์ล มากซ์
อันที่จริง เรื่องราวชวนฝันหวานอย่างการปฏิวัติ และคำพูดของ 'รงค์ ที่คุณยกมา ก็ชวนให้นึกถึงคำพูดที่คล้าย ๆ กันของ Louis Ferdinand Celine จากหนังสือ Journey to the end of the Night ว่า
"Mankind consists of two very different race, the rich and the poor." (มนุษยชาติประกอบด้วย 2 เผ่าพันธุ์ที่แตกต่างกันอย่างยิ่ง คือ คนรวย และคนจน)
พูดภาษา "ซ้าย" ก็คือ นายทุน ผู้กอบกำทรัพยากรการผลิตเต็มมือ กับกรรมาชน ผู้ไม่มีทรัพยากรการผลิตอื่นใดนอกจากสองมือ
ตราบเท่าที่มีข้าวปลาอาหารประทังชีวิต มนุษย์ก็ยินดีทำงานเป็นเครื่องจักร ไม่หือไม่อือ ถ้าหือถ้าอือขึ้นมาก็เพิ่มค่าแรงซะ เพิ่มสวัสดิการซะ ให้รู้สึกว่าได้อะไรเพิ่มหน่อย แค่นี้มนุษย์ก็กลับมาทำงานเยี่ยงทาสเช่นเดิม (ตรรกะนี้คงเป็นตรรกะชุดเดียวกับที่ว่า นายกฯ โกงก็ได้ แต่ขอให้ทำงาน และโยนเศษเงินที่โกงไปกลับมาให้กินบ้าง) ทุนนิยมลิดรอนคุณค่าความเป็นมนุษย์จนเหลือเพียงฟันเฟืองของเครื่องจักรขนาดมหึมา ขณะที่ตัวมันเองอ้วนขึ้นเรื่อย ๆ จากการสวาปามหยาดเหงื่อแรงงาน และทรัพยากรบนโลกใบนี้
ก็คงต้องดูกันต่อไปว่า สังคมนิยมคอมมิวนิสต์จะเกิดขึ้นก่อน หรือโลกจะแตกไปเสียก่อนเพราะความพร่องแพร่งในสมดุลของโลกจากการกลืนกินอย่างไม่หยุดยั้งของทุนนิยมที่เป็นต้นตอแห่งความวิปริตของดินฟ้าอากาศเช่นทุกวันนี้
แต่อันที่จริง ต่อให้โลกคอมมิวนิสต์เกิดขึ้นจริง มันก็แค่ปฐมบทของมหากาพย์ทุนนิยมครั้งใหม่ ตราบเท่าที่มนุษย์ยังมีความโลภติดแน่นอยู่ในกมลสันดาน
เหมือนตอนจบของการปฏิวัติในรัสเซียที่ถูกสหายสตาลินทรยศ
เหมือนตอนจบของคอมมิวนิสต์จีน กับคำพูดน่ารัก ๆ ของสหายเติ้งที่บ่อนเซาะการปฏิวัติปราสาททรายให้พังครืนเพียงปลายนิ้วสะกิดว่า "จะเป็นแมวสีอะไรก็ได้ ขอให้จับหนูได้เป็นพอ" พูดพลางหวดสุนัขที่เลี้ยงไว้ให้ออกไล่จับหนู
เหมือนตอนจบของ Animal Farm ที่เจ้าหมูนโปเลียนเข้ากุมอำนาจเบ็ดเสร็จเด็ดขาด สัตว์อื่นในฟาร์มต้องทนทุกข์ทรมานยิ่งกว่าตอนที่มนุษย์เป็นเจ้าของหลายเท่า
สุดท้ายมนุษย์ก็จะกลับไปสู่สองเผ่าพันธุ์เช่นที่เป็นมา และเช่นที่จะเป็นไปในอนาคต เพียงแต่อาจจะเปลี่ยนรูปแบบ เปลี่ยนคำเรียก เปลี่ยนทฤษฎีการวิเคราะห์ แต่เนื้อในเหมือนเดิมไม่ผิดเพี้ยน
แต่เรา, หมายถึงตัวเราที่ปรากฎอยู่ในซอกหลืบของบรรทัด, จะก่นด่าทุนนิยมอย่างไร วัฏจักรของมันที่มาพร้อมกับความรื่นรมย์และโศกนาฏกรรมก็ยังดำเนินต่อไปไม่หยุดยั้ง บางครั้งเราเผลอเติมคำว่าสามานย์ต่อท้าย ขณะที่ยังเคี้ยวไก่ทอดเคเอฟซีไทยแลนด์อยู่เต็มปาก (ผลิตจากไก่ซีพี, เราประหัตประหารไก่กว่าล้านชีวิตเพื่อคุณทุกวัน รับประกันความสดอร่อย!) เช่นนั้นคงไม่ต่างอะไรกับฝุ่นผงที่แอบซ่อนอยู่ในซอกหลืบของฟันเฟืองยักษ์ รอจนฟันเฟืองเริ่มหมุน ฝุ่งผงก็หลุดลอกล่อนหล่นหายไปอย่างง่ายดาย
ชีวิตนั้นแสนสั้น ไร้ค่าเกินกว่าจะเคลื่อนไหวเพื่อให้โลกขยับเขยื้อน และไร้ค่าเสียจนไม่พอจะเป็นเครื่องเล่นบันเทิงของหน้าประวัติศาสตร์ได้ด้วยซ้ำ
2. ของเล่นเด็ก
Roland Barthes อ่านเกมขาดมาตั้งแต่หนังสือ Mythology ว่าด้วยเรื่องของเล่นเด็ก
แท้จริงของเล่นเด็ก ก็คือโลกสมมติที่ผู้ใหญ่สร้างขึ้นเพื่อกล่อมเกลาให้เด็กเติบโตขึ้นมาอาศัยในคุกของทุนนิยมอย่างสนุกสนาน รถเด็กเล่นนั้นเล่า ก็สมมติมาจากรถจริงในโลกผู้ใหญ่ คอยออดอ้อนให้เด็กหนุ่มวัยกลัดมันคอยสรรหาเจ้าพาหนะสี่ล้อรุ่นใหม่ล่าสุดจากงานมอเตอร์โชว์มาครอบครองเพื่อสัมพันธภาพที่ลื่นไหลในสังคม ตุ๊กตาบาร์บี้พร้อมชุดสวยงามนั้นเล่า ก็มิใช่ของเล่นพึงใจสำหรับเด็กหญิงผู้เติบโตมาเป็นเด็กสาวที่ใช้เวลาครึ่งค่อนวันเพื่อสรรหาประดาชุดมาประดับเรือนกายของตนดอกหรือ
วันดีคืนดี เราจึงพบว่า เราสนุกสนานกับโลกอันแสนโหดร้าย เช่นเดียวกับที่เราเคยเล่นของเล่นอย่างสนุกสนาน ซึ่งล้วนจำลองมาจากโลกอันแสนโหดร้าย
การกล่อมเกลาทางสังคม ไม่เคยแยกออกจากชีวิตได้เลย แม้แต่จินตนาการไร้สิ่งปนเปื้อนในวัยผ้าขาวบริสุทธิ์
โดยรู้ตัวและไม่รู้ตัว, เราจึงเป็นผู้ใหญ่มาตั้งแต่วันวาน และโดยไม่รู้ตัว "ความเป็นผู้ใหญ่" ที่เคยเป็นมานั้น ยังคงหลบซ่อนอยู่ที่มุมใดมุมหนึ่งของซอกหลืบหัวใจ รอเวลาเผยโฉมเต็มตัวในวันที่เสียงปฏิเสธของวัยต่อต้านอ่อนแรงลง เพื่อจะดึงเอาชีวิตสำเร็จรูปที่เคยได้รับการกล่อมเกลามาครอบร่างเป็นเจ้าเรือน ก่อนจะถีบหัวส่งจิตวิญญาณขบถลงไปมะงุมมะงาหราเป็นทาสในเรือนเบี้ยที่ก้นครัว
เช่นนี้ แม้จะรู้อยู่แก่ใจ, รู้เท่าทัน, รู้ทั้งรู้ ฯลฯ แต่เราจะหนีจากการกลืนกินของโลกอย่างไร
หรือเราจะปฏิเสธว่าเราไม่เคยเล่นของเล่นพวกนี้มาก่อน
3. การเป็นตัวของตัวเอง
"จงเป็นตัวของตัวเอง เพราะชีวิตนั้นสั้นเกินกว่าจะเป็นคนอื่น"
จะอ้างอิง ก็ดันจำไม่ได้ว่าหยิบมาจากภาพยนตร์ Step Up ภาคไหน
น่าสนใจที่คุณบอกว่า "หากแบ่งเป็นร้อยส่วน โชคชะตาถือหุ้นไปแล้ว 49% ส่วนที่เหลือเป็นชีวิตที่มีคนรัก ครอบครัว เพื่อนฝูงเป็นหุ้นส่วน ฯลฯ"
ผมกลับคิดว่า โชคชะตาเป็นผู้ถือหุ้นรายย่อยเพียง 10% ครอบครัว เพื่อนฝูง คนรอบข้าง และสังคมต่างหากที่เป็นผู้ถือหุ้นรายใหญ่
ผมไม่รู้ว่า เส้นทางกว่าจะเดินมาจนถึงทุกวันนี้ โชคชะตามีส่วนช่วยมากน้อยแค่ไหน แต่ที่รู้ก็คือ จุดที่ยืนอยู่บนส้นเท้าในปัจจุบัน มาจากการเสนอร่างญัตติ ประชุมสภา ออกความเห็นส่งเสริม คัดค้าน อภิปรายไม่ไว้วางใจ จากสภาสังคมครูอาจารย์เพื่อนฝูง และสุดท้ายคือการลงมติของครอบครัวโดยไม่ได้เขียนไว้เป็นลายลักษณ์อักษร พูดตามหลักประชาธิปไตยก็สมเหตุสมผล, เสียงข้างน้อยเพียงหนึ่งเดียวของเราจะไปคัดง้างกับเสียงข้างมากจากสังคมได้อย่างไร
หลายคนเรียกมันว่า พันธะ, หลายคนเรียกมันว่า ความรับผิดชอบ
ชีวิตเราก็เหมือนเรือ ความรับผิดชอบก็เหมือนสมอ หากไม่โยนสมอถ่วงเอาไว้ ลมแห่งโชคชะตาก็คงพัดพาเราไปไหนต่อไหน เราอุ่นใจเมื่อมีสมอถ่วงเรือ เช่นเดียวกัน, เราอุ่นใจเมื่อมีพันธะ มีความรับผิดชอบคอยกำหนดทิศทางชีวิต นั่นเพราะเรากลัวว่า หากปล่อยให้ลมเพลมพัดไร้ทิศทาง เราจะหลงวนบนห้วงมหรรณพไร้สิ้นสุด
ใครเล่าจะกล้าไว้ใจโชคชะตาที่เหมือนหญิงสาวเจ้าอารมณ์ บางวันก็ดีใจหาย บางวันก็ร้ายราวแม่เลี้ยงสโนวไวท์ ถ้าโชคชะตาไม่พัดพานางเงือกมาหาพระอภัยมณี ป่านนี้พระอภัยมณีวัยหัวหงอกคงบ่นอุบอิบในถ้ำมืดมิดของนางยักษ์ว่า ไม่น่าเรียนวิชาปี่เลยตู
การปล่อยชีวิตให้เป็นตัวของตัวเองเต็มร้อย จำเป็นต้องแลกมาด้วยความเสี่ยง เหมือนซื้อหวย ถ้าไม่รวยก็ถูกกินเรียบ
หลายคนจึงไม่กล้าเทขายหุ้นให้โชคชะตากว้านซื้อไปทั้งหมด แล้วปล่อยชีวิตให้เป็นตัวเอง ปราศจากพันธะ ความรับผิดชอบ ความคาดหวังจากคนอื่น
หลายคนจึงวางร่างกายของคนอื่นไว้ในโลงศพของตัวเอง แล้วปล่อยให้คนรอบข้างจัดการทุกเรื่องราวในชีวิตให้ แม้แต่การสวดส่งวิญญาณ
แต่อย่างน้อยที่สุด ศพเหล่านั้นบางศพก็ยังคงมีรอยยิ้มน้อย ๆ ที่มุมปาก หรือมิใช่?
การเป็นคนอื่น บางครั้งอาจไม่ใช่เรื่องเลวร้าย
ชีวิตคนเราสั้นเกินกว่าจะเป็นคนอื่นก็จริง แต่เช่นเดียวกัน, มันสั้นเกินกว่าที่เราทั้งหลายจะตระหนักรู้ความจริงข้อนี้
วุฒินันท์ ชัยศรี
25/03/2011
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น